Giá vốn hàng bán là gì? Cách tính giá vốn hàng bán chính xác

Trong hoạt động kinh doanh, giá vốn hàng bán (COGS) là một chỉ số quan trọng phản ánh chi phí trực tiếp để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Việc hiểu rõ và tính đúng giá vốn không chỉ giúp doanh nghiệp nắm được hiệu quả kinh doanh mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và chiến lược giá bán. Vậy giá vốn hàng bán là gì? Có những cách tính nào phổ biến và chính xác? Hãy cùng Friday tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Giá vốn hàng bán là gì?

Giá vốn hàng bán (COGS – Cost of Goods Sold) là tổng chi phí trực tiếp mà doanh nghiệp phải chi ra để sản xuất hoặc mua các sản phẩm, hàng hóa đã bán trong một kỳ kế toán nhất định (có thể là tháng, quý hoặc năm). Nó bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp và các chi phí sản xuất liên quan trực tiếp đến việc tạo ra sản phẩm.

Xem thêm: Giá thành sản phẩm – 6 cách tính chính xác nhất

2. Giá vốn hàng bán bao gồm những gì?

Giá vốn hàng bán (GVHB) là tổng hợp các chi phí liên quan trực tiếp và gián tiếp đến quá trình sản xuất hoặc mua hàng hóa, dịch vụ để bán ra thị trường. Các khoản chi phí này bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm nguyên liệu chính, vật liệu đóng gói và các vật liệu đầu vào trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất sản phẩm.
• Chi phí nhân công trực tiếp: Tiền lương, phụ cấp và các khoản chi trả khác dành cho nhân viên trực tiếp tham gia sản xuất hoặc xử lý hàng hóa.
• Chi phí sản xuất chung: Những chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất nhưng không thể gán trực tiếp cho từng sản phẩm cụ thể, như chi phí khấu hao máy móc, chi phí bảo trì, điện nước, và quản lý phân xưởng.
• Chi phí mua hàng và vận chuyển: Đối với doanh nghiệp thương mại, giá vốn còn bao gồm giá mua hàng hóa, chi phí vận chuyển từ nhà cung cấp về kho, bảo hiểm hàng hóa, thuế nhập khẩu và các chi phí liên quan đến việc đưa hàng hóa về kho.
• Chi phí quản lý doanh nghiệp: Một số doanh nghiệp tính thêm các chi phí quản lý liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh vào giá vốn.

Tùy thuộc vào hình thức kinh doanh, giá vốn hàng bán sẽ có sự khác biệt:

• Doanh nghiệp sản xuất: Giá vốn chủ yếu gồm nguyên vật liệu đầu vào, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung và các chi phí liên quan đến thiết bị, máy móc phục vụ sản xuất.
• Doanh nghiệp thương mại: Giá vốn tập trung vào chi phí mua hàng, vận chuyển, bảo hiểm và các loại thuế liên quan đến hàng hóa nhập kho.

3. Tầm quan trọng của việc xác định giá vốn hàng bán đối với doanh nghiệp

Giá vốn hàng bán (GVHB) là một chỉ tiêu thiết yếu trong báo cáo thu nhập của doanh nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh và quản lý tài chính. Việc xác định chính xác giá vốn hàng bán giúp doanh nghiệp có cái nhìn rõ nét về hiệu quả sử dụng nguồn lực, từ đó quản lý tốt hơn hoạt động sản xuất, lao động và kinh doanh. Tầm quan trọng trong quản lý và phát triển doanh nghiệp:

• Quản lý tài chính hiệu quả: GVHB giúp kiểm soát chi phí sản xuất và bán hàng, hỗ trợ việc lập kế hoạch tài chính và duy trì sự ổn định trong hoạt động kinh doanh.
• Tối ưu hóa lợi nhuận: Kiểm soát giá vốn giúp doanh nghiệp giảm chi phí, điều chỉnh giá bán hợp lý, từ đó tăng lợi nhuận và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
• Quản lý hàng tồn kho: GVHB cung cấp thông tin chi tiết về chi phí hàng tồn kho, giúp doanh nghiệp điều chỉnh tồn kho hợp lý, tránh thừa hoặc thiếu hàng.
• Đánh giá hiệu suất kinh doanh: So sánh GVHB với doanh thu và các chỉ số khác giúp doanh nghiệp đánh giá năng suất sản xuất và hiệu quả bán hàng, từ đó điều chỉnh chiến lược phát triển phù hợp.

4. Cách tính giá vốn hàng bán chính xác, hiệu quả

4.1. Công thức chung

Giá vốn hàng bán được tính theo công thức cơ bản:

Giá vốn hàng bán = Giá trị hàng tồn kho đầu kỳ + Giá trị hàng mua trong kỳ – Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ

Mức giá vốn này phụ thuộc lớn vào phương pháp doanh nghiệp lựa chọn để đánh giá hàng tồn kho, từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận và báo cáo tài chính.

4.2. Phương pháp Nhập trước – Xuất trước (FIFO)

Phương pháp FIFO giả định rằng những lô hàng được nhập kho trước sẽ được xuất bán trước. Giá vốn hàng bán được tính dựa trên giá của các lô nhập đầu tiên. Hàng tồn kho cuối kỳ được định giá theo giá của các lô nhập gần nhất. Phương pháp này thường dùng cho doanh nghiệp kinh doanh sản phẩm có hạn sử dụng ngắn như thực phẩm, đồ uống.

Ưu điểm:

• Phản ánh sát giá trị thực tế hàng hóa đã xuất bán.
• Giúp kiểm soát chính xác số lượng hàng hóa từng lần xuất.
• Dễ dàng quản lý, tính toán.

Nhược điểm:

• Không phản ánh đúng giá trị tồn kho cuối kỳ khi giá cả biến động mạnh.
• Công việc hạch toán có thể phức tạp khi có nhiều loại hàng hóa và lô nhập liên tục.

Ví dụ:

Tồn đầu kỳ: 100 sản phẩm giá 100.000 đồng/sản phẩm

Nhập kho lần 1: 50 sản phẩm giá 120.000 đồng/sản phẩm

Nhập kho lần 2: 150 sản phẩm giá 90.000 đồng/sản phẩm

Giá vốn hàng bán của 150 sản phẩm được bán ra là: (100 x 100.000) + (50 x 120.000) = 16.000.000 đồng

4.3. Công thức nhập sau xuất trước – LIFO

Phương pháp LIFO dựa trên nguyên tắc xuất hàng hóa mới nhập trước. Giá vốn hàng bán được tính theo giá của các lô hàng nhập gần nhất. Phương pháp này thường áp dụng cho các doanh nghiệp có sản phẩm thay đổi mẫu mã hoặc sản phẩm có thời hạn sử dụng dài.

Ưu điểm:

• Giúp giảm thiểu ảnh hưởng của lạm phát lên giá vốn.
• Giá trị tồn kho trên báo cáo sát với giá thị trường hiện tại.

Nhược điểm:

• Giá trị tồn kho cuối kỳ có thể không phản ánh đúng giá trị thực tế.
• Tính toán phức tạp, khó kiểm soát số liệu.

Ví dụ:

Nhập kho lần 1: 20 sản phẩm giá 100.000 đồng/sản phẩm

Nhập kho lần 2: 25 sản phẩm giá 110.000 đồng/sản phẩm

Xuất bán 30 sản phẩm, giá vốn hàng bán được tính: (25 x 110.000) + (5 x 100.000) = 3.050.000 đồng

4.4. Phương pháp bình quân gia quyền

Phương pháp này tính giá vốn hàng bán dựa trên giá trung bình của toàn bộ hàng tồn kho và hàng nhập mới trong kỳ.

Công thức:

Giá vốn bình quân = (Tổng giá trị hàng tồn kho đầu kỳ + Tổng giá trị hàng nhập mới) / (Tổng số lượng hàng tồn kho đầu kỳ + Tổng số lượng hàng nhập mới)

Ưu điểm:

• Đơn giản, dễ áp dụng.
• Giá vốn phản ánh mức giá trung bình, giúp dự báo chính xác hơn.

Nhược điểm:

• Thiếu linh hoạt về thời gian, phải chờ đến kỳ mới tính toán được giá vốn.

Ví dụ:

Nhập 1.000kg nguyên liệu giá 1.000 đồng/kg

Nhập thêm 3.000kg nguyên liệu giá 1.200 đồng/kg

Giá vốn bình quân = (1.000 x 1.000 + 3.000 x 1.200) / (1.000 + 3.000) = 1.150 đồng/kg

4.5. Phương pháp tính giá đích danh

Phương pháp này tính giá vốn hàng bán dựa trên giá trị thực tế từng lô hàng hoặc từng sản phẩm cụ thể. Phương pháp này phù hợp với doanh nghiệp có số lượng hàng hóa ít hoặc sản phẩm đặc thù dễ phân biệt.

Ưu điểm:

• Phản ánh chính xác chi phí từng mặt hàng.
• Dễ dàng theo dõi và kiểm soát từng lô hàng.

Nhược điểm:

• Khó áp dụng cho doanh nghiệp có nhiều loại hàng hóa hoặc lượng nhập xuất lớn.

5. Nguyên nhân sai giá vốn hàng bán và cách khắc phục

Lỗi trong quá trình hạch toán: Sai sót thường phát sinh do ghi chép thiếu chính xác, nhập liệu sai hoặc bỏ sót các khoản chi phí liên quan. Để khắc phục, doanh nghiệp nên thường xuyên kiểm tra, đối chiếu số liệu, đồng thời cải tiến quy trình hạch toán nhằm tăng tính chính xác. Bên cạnh đó, tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kiến thức và kỹ năng cho nhân viên kế toán là rất cần thiết.

Thiếu hiểu biết về phương pháp tính giá vốn: Doanh nghiệp không nắm rõ hoặc hiểu sai các phương pháp tính giá vốn hàng bán sẽ dẫn đến kết quả sai lệch. Giải pháp là tổ chức các buổi đào tạo chuyên sâu và ứng dụng phần mềm quản lý tự động để hỗ trợ tính toán chính xác, đồng thời cập nhật kiến thức theo quy định kế toán mới.

Không cập nhật kịp thời các biến động chi phí: Các biến động về giá nguyên vật liệu, chi phí vận chuyển, hay các khoản chi phí phát sinh khác không được cập nhật đầy đủ và đúng lúc sẽ làm lệch giá vốn thực tế. Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống theo dõi, cập nhật liên tục thông tin về chi phí, đồng thời đảm bảo truyền đạt kịp thời đến các bộ phận liên quan để điều chỉnh phù hợp.

Phương pháp tính giá vốn không phù hợp với mô hình kinh doanh: Việc lựa chọn phương pháp tính giá vốn không thích hợp với đặc thù sản xuất hoặc kinh doanh của doanh nghiệp sẽ dẫn đến sai sót và báo cáo không chính xác. Doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng mô hình kinh doanh, tham khảo ý kiến chuyên gia kế toán để chọn phương pháp phù hợp nhất, giúp phản ánh đúng giá trị thực tế và hiệu quả kinh tế.

6. Hạch toán giá vốn hàng bán theo TK 632

6.1. Hạch toán TK 632 Giá vốn hàng bán với doanh nghiệp kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên

Phương pháp kê khai thường xuyên là cách doanh nghiệp theo dõi liên tục biến động hàng tồn kho trong suốt kỳ kế toán. Khi hàng hóa xuất kho, doanh nghiệp sẽ ghi nhận giá vốn hàng bán ngay lập tức trên Tài khoản 632.

Quy trình hạch toán:

• Khi xuất hàng bán, ghi giảm giá trị tồn kho trên tài khoản liên quan (như TK 156 – Hàng tồn kho).
• Đồng thời ghi tăng giá vốn hàng bán trên TK 632, phản ánh chi phí thực tế của hàng hóa đã bán.
• Phương pháp này giúp doanh nghiệp cập nhật liên tục giá vốn hàng bán, tạo điều kiện cho báo cáo tài chính chính xác và kịp thời.

Ưu điểm:

• Theo dõi chi tiết, sát với thực tế kinh doanh.
• Giúp đánh giá hiệu quả sử dụng hàng tồn kho ngay trong kỳ.

6.2. Hạch toán Tài khoản 632 Giá vốn hàng bán với doanh nghiệp kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ

Phương pháp kiểm kê định kỳ tập trung vào việc xác định giá vốn hàng bán dựa trên kết quả kiểm kê hàng tồn kho tại cuối kỳ kế toán. Giá vốn hàng bán được tính toán sau khi đã tổng hợp số liệu tồn kho đầu kỳ, nhập kho trong kỳ và tồn kho cuối kỳ.

Quy trình hạch toán:

• Cuối kỳ, tiến hành kiểm kê để xác định số lượng và giá trị hàng tồn kho cuối kỳ.
• Tính giá vốn hàng bán theo công thức:
• Giá vốn hàng bán = Tồn kho đầu kỳ + Nhập kho trong kỳ – Tồn kho cuối kỳ
• Hạch toán bút toán ghi nhận giá vốn hàng bán trên TK 632 sau khi đã hoàn thành kiểm kê.

Ưu điểm:

• Đơn giản, phù hợp với doanh nghiệp có quy mô nhỏ, ít biến động hàng tồn kho.
• Giảm khối lượng công việc hạch toán hàng ngày.

Xem thêm: Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là gì? Cách tính, Hạch toán và Sử dụng

7. Một vài câu hỏi thường gặp

1. Tài khoản giá vốn hàng bán (TK 632) là gì?

⇒ TK 632 dùng để phản ánh tổng chi phí liên quan đến hàng hóa, dịch vụ đã bán trong kỳ, bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công, chi phí mua ngoài và các chi phí liên quan trực tiếp khác.

2. Giá vốn hàng bán có phải là tài sản không?

⇒ Giá vốn hàng bán không phải tài sản mà là một khoản chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh, được tính vào giá thành sản phẩm hoặc dịch vụ.

3. Khi giá vốn hàng bán tăng có ý nghĩa gì?

⇒ Giá vốn hàng bán tăng thường dẫn đến lợi nhuận giảm, nguyên nhân có thể do giá nguyên vật liệu tăng, sản lượng sản xuất tăng hoặc chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị cao hơn.

4. Khi giá vốn hàng bán giảm thì sao?

⇒ Giá vốn hàng bán giảm giúp lợi nhuận tăng, có thể do giảm giá nguyên liệu, sản xuất ít sản phẩm hơn hoặc sử dụng nguyên liệu, nhân công tiết kiệm hơn trong quá trình sản xuất.

Kết luận

Giá vốn hàng bán là yếu tố cốt lõi trong việc quản lý chi phí và đánh giá hiệu quả kinh doanh. Việc lựa chọn phương pháp tính phù hợp và chính xác sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu lợi nhuận và xây dựng chiến lược tài chính bền vững. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ hơn về giá vốn hàng bán và biết cách áp dụng linh hoạt trong hoạt động kinh doanh thực tế.