Đấu giá tài sản là gì? Các hình thức và quy định mới nhất
Đấu giá tài sản là một quá trình pháp lý quan trọng, giúp người bán và người mua giao dịch một cách công khai và minh bạch. Qua đó, các tài sản như bất động sản, tài sản cá nhân, hoặc quyền sử dụng đất được định giá và chuyển nhượng cho người trả giá cao nhất. Việc hiểu rõ các hình thức đấu giá và quy định pháp lý liên quan là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của tất cả các bên tham gia. Cùng Friday tìm hiểu về đấu giá tài sản là gì và các hình thức đấu giá phổ biến và các quy định mới nhất trong lĩnh vực này.
1. Tổng quan đấu giá tài sản là gì?
Đấu giá tài sản là hình thức bán tài sản công khai, trong đó người đưa ra mức giá cao nhất sẽ giành quyền mua và sở hữu tài sản đó. Hình thức này giúp đảm bảo tính công khai, minh bạch và công bằng, đặc biệt phù hợp khi xử lý các tài sản có giá trị lớn hoặc khó định giá như bất động sản, phương tiện, thiết bị máy móc hoặc các tác phẩm nghệ thuật.
Việc tổ chức đấu giá có thể do các công ty đấu giá chuyên nghiệp đảm nhận, hoặc diễn ra thông qua các nền tảng trực tuyến tùy theo loại tài sản và nhu cầu của người bán.
2. Người có tài sản đấu giá
Theo Khoản 5, Điều 5 Luật Đấu giá tài sản năm 2016, “người có tài sản đấu giá” được hiểu là cá nhân hoặc tổ chức sở hữu tài sản, người được ủy quyền bởi chủ sở hữu để bán đấu giá tài sản, hoặc người có quyền đưa tài sản ra đấu giá theo quy định pháp luật hoặc theo thỏa thuận.
Người có tài sản đấu giá sẽ ký hợp đồng bán đấu giá với tổ chức đấu giá tài sản. Trong quá trình này, hai bên sẽ cùng trao đổi để xác định giá khởi điểm. Mức giá khởi điểm do người sở hữu tài sản quyết định, nhưng nên tham khảo ý kiến từ tổ chức đấu giá để đảm bảo mức giá phù hợp với giá trị thị trường.
Đối với những tài sản bị cưỡng chế thi hành án dân sự, cơ quan thi hành án sẽ là người đại diện ký hợp đồng đấu giá. Trong trường hợp người phải thi hành án không tự nguyện chấp hành bản án hoặc quyết định của Tòa án, cơ quan thi hành án sẽ tiến hành bán đấu giá tài sản theo yêu cầu của bên được thi hành án, nhằm đảm bảo thực hiện nghĩa vụ thi hành án theo đúng quy định.
3. Cơ sở pháp lý đấu giá tài sản tại Việt Nam
Hoạt động đấu giá tài sản tại Việt Nam được điều chỉnh bởi Luật Đấu giá tài sản số 01/2016/QH14, có hiệu lực từ ngày 01/7/2017. Luật này quy định rõ các nguyên tắc, trình tự, thủ tục tổ chức đấu giá, đồng thời xác định quyền và nghĩa vụ của đấu giá viên, tổ chức đấu giá chuyên nghiệp và các bên liên quan.
Bên cạnh đó, những điểm mới trong Luật Giá số 16/2023/QH15 và Luật số 37/2024/QH15 đã được ban hành nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường tính minh bạch, công bằng và hiệu quả cho hoạt động đấu giá trong thực tiễn.
4. Những loại tài sản được phép đưa ra đấu giá
Theo quy định tại Khoản 2, Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản (Luật số 37/2024/QH15), các loại tài sản sau đây phải được bán thông qua hình thức đấu giá theo quy định của pháp luật:
- Quyền sử dụng đất: Được xác định theo các quy định trong Luật Đất đai.
- Quyền khai thác khoáng sản: Áp dụng theo quy định của Luật Khoáng sản.
- Quyền sử dụng tần số vô tuyến điện: Tuân thủ quy định trong Luật Tần số vô tuyến điện.
- Quyền sử dụng mã, số viễn thông và tên miền quốc gia “.vn”: Căn cứ vào Luật Viễn thông.
- Quyền sử dụng rừng, quyền thuê rừng: Được điều chỉnh bởi Luật Lâm nghiệp.
- Tài sản cố định của doanh nghiệp có vốn đầu tư nhà nước: Trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh.
- Hàng dự trữ quốc gia: Theo quy định của Luật Dự trữ quốc gia.
- Tài sản công: Bao gồm tài sản thuộc các cơ quan, tổ chức, đơn vị nhà nước; tài sản là kết cấu hạ tầng; và tài sản thuộc sở hữu toàn dân.
- Tài sản thi hành án: Bán theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự.
- Tài sản bảo đảm: Được đưa ra bán đấu giá để thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật.
- Tài sản kê biên: Phục vụ cho việc thi hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
- Tài sản của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã bị phá sản: Căn cứ vào quy định của Luật Hợp tác xã và Luật Phá sản.
- Tài sản của doanh nghiệp bị phá sản: Theo quy định của Luật Phá sản.
- Nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu: Do tổ chức tín dụng thuộc sở hữu 100% vốn nhà nước xử lý theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.
- Các tài sản khác: Mà pháp luật quy định phải thực hiện bán qua đấu giá.
5. Các hình thức đấu giá tài sản phổ biến hiện nay
Khi tổ chức đấu giá tài sản, đơn vị tổ chức và người sở hữu tài sản sẽ cùng nhau thỏa thuận để lựa chọn hình thức phù hợp nhằm thực hiện cuộc đấu giá. Hiện nay, các hình thức đấu giá phổ biến bao gồm:
Các hình thức tổ chức đấu giá
- Đấu giá trực tiếp bằng lời nói: Người tham gia đấu giá đưa ra mức giá công khai ngay tại buổi đấu giá.
- Đấu giá bằng hình thức bỏ phiếu trực tiếp: Người tham gia điền mức giá vào phiếu và nộp tại buổi đấu giá.
- Đấu giá bằng hình thức bỏ phiếu gián tiếp: Người tham gia gửi phiếu trả giá đến trước cuộc đấu giá theo hướng dẫn.
- Đấu giá trực tuyến: Cuộc đấu giá được tổ chức thông qua các nền tảng đấu giá điện tử.
Phương thức trả giá
- Trả giá lên: Mỗi người tham gia đưa ra mức giá cao hơn người trước để giành quyền mua tài sản.
- Đặt giá xuống: Mức giá khởi điểm được giảm dần cho đến khi có người đồng ý mua tài sản tại mức giá đang được công bố.
6. Quy trình tham gia đấu giá tài sản
Tùy thuộc vào hình thức đấu giá được lựa chọn, quy trình tham gia sẽ có sự khác nhau. Dưới đây là tổng hợp chi tiết các bước thực hiện theo từng loại hình đấu giá:
6.1. Đấu giá trực tiếp bằng lời nói tại cuộc đấu giá
Đây là hình thức phổ biến, diễn ra công khai tại địa điểm tổ chức đấu giá. Trình tự cụ thể như sau:
Mở đầu cuộc đấu giá:
- Giới thiệu đấu giá viên và người hỗ trợ.
- Ghi nhận danh sách người tham gia.
- Công bố quy chế, thông tin tài sản và mức giá khởi điểm.
- Thông báo bước giá, thời gian giữa các lượt trả giá.
- Phát số báo danh và hướng dẫn cách thức trả giá.
Diễn biến đấu giá:
- Người tham gia lần lượt đưa ra mức giá, mỗi lần phải cao hơn giá trước.
- Đấu giá viên công bố mức giá mới sau mỗi lượt.
- Khi không còn ai trả giá cao hơn, người trả giá cao nhất sẽ được xác định là người trúng đấu giá.
6.2. Đấu giá bằng bỏ phiếu
Trực tiếp tại cuộc đấu giá
Đối với hình thức này, người tham gia sẽ ghi giá vào phiếu thay vì trả giá công khai. Quy trình bao gồm:
Giai đoạn chuẩn bị:
- Tiến hành các bước tương tự như đấu giá bằng lời nói.
Giai đoạn bỏ phiếu:
- Người tham gia ghi mức giá muốn trả vào phiếu theo hướng dẫn.
- Đấu giá viên thu phiếu, kiểm phiếu và công bố kết quả.
- Nếu có từ hai người trở lên cùng ghi mức giá cao nhất, tổ chức thêm một vòng đấu giá khác hoặc bốc thăm để chọn người trúng.
Giai đoạn chấp nhận giá (nếu áp dụng):
- Người tham gia thể hiện sự đồng ý với mức giá đã công bố bằng cách điền phiếu chấp nhận.
- Trường hợp có nhiều người cùng chấp nhận, tiếp tục bốc thăm để xác định người thắng cuộc.
Gián tiếp tại cuộc đấu giá
Hình thức này phù hợp với người không thể đến trực tiếp buổi đấu giá. Quy trình diễn ra như sau:
Gửi phiếu trả giá:
- Người tham gia nhận phiếu và hướng dẫn khi đăng ký.
- Phiếu trả giá được ghi đầy đủ, bỏ vào phong bì dán kín và gửi đến địa chỉ tổ chức đấu giá (qua bưu điện hoặc trực tiếp).
Niêm phong và kiểm phiếu:
- Sau thời hạn nhận phiếu, thùng phiếu được niêm phong.
- Vào ngày công bố kết quả, đấu giá viên kiểm tra phong bì trước sự chứng kiến của các bên.
Công bố kết quả:
- Đấu giá viên mở từng phiếu, xác định tính hợp lệ, công bố giá đã trả.
- Người có mức giá cao nhất sẽ là người trúng đấu giá.
- Nếu có nhiều người cùng trả mức giá cao nhất, có thể tổ chức đấu giá tiếp (bằng lời nói hoặc bỏ phiếu trực tiếp), hoặc bốc thăm nếu không có thỏa thuận khác.
Đấu giá trực tuyến
Đây là hình thức hiện đại, tiện lợi, được thực hiện qua các nền tảng số như Cổng Đấu giá tài sản quốc gia. Quy trình bao gồm:
Đăng tải thông tin:
- Cuộc đấu giá và quy chế được công khai trên nền tảng đấu giá trực tuyến.
Đăng ký tham gia:
- Người có nhu cầu đăng ký trực tuyến và nộp hồ sơ, đồng thời chuyển tiền đặt trước theo quy định.
Xem tài sản:
- Tài sản được mô tả bằng hình ảnh, video hoặc tài liệu chi tiết. Một số trường hợp có thể tổ chức xem trực tiếp.
Thực hiện trả giá:
- Người tham gia đăng nhập tài khoản để trả giá trực tuyến. Các mức giá được cập nhật theo thời gian thực.
Công bố kết quả:
- Kết quả được hiển thị công khai trên hệ thống và gửi đến email người tham gia.
7. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động đấu giá
Của tổ chức hành nghề đấu giá tài sản
Quyền:
- Cung cấp dịch vụ đấu giá tài sản theo quy định pháp luật.
- Tuyển dụng và phân công đấu giá viên điều hành phiên đấu giá.
- Nhận thù lao dịch vụ, chi phí tổ chức theo hợp đồng đã ký.
- Yêu cầu người có tài sản cung cấp đầy đủ thông tin, giấy tờ liên quan.
- Đơn phương chấm dứt hoặc hủy hợp đồng khi phát hiện vi phạm hoặc cần thiết theo quy định.
Nghĩa vụ:
- Tổ chức các phiên đấu giá đúng thời gian, địa điểm, trình tự và quy định pháp luật.
- Ban hành Quy chế đấu giá rõ ràng, minh bạch.
- Đảm bảo công khai, trung thực và khách quan trong quá trình tổ chức đấu giá.
- Giao tài sản và giấy tờ liên quan cho người trúng đấu giá sau khi thanh toán đầy đủ.
- Lập sổ sách theo dõi, lưu trữ hồ sơ đấu giá đầy đủ.
- Mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho đấu giá viên.
- Báo cáo hoạt động định kỳ hoặc theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Của người có tài sản đấu giá
Quyền:
- Lựa chọn tổ chức đấu giá phù hợp.
- Đề xuất hình thức và phương thức đấu giá.
- Được nhận đầy đủ số tiền bán tài sản sau khi trừ chi phí theo hợp đồng.
- Yêu cầu tổ chức đấu giá thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng dịch vụ.
Nghĩa vụ:
- Cung cấp đầy đủ thông tin, giấy tờ liên quan đến tài sản đấu giá.
- Hợp tác và tạo điều kiện để tổ chức đấu giá thực hiện đúng quy trình.
- Thực hiện các nghĩa vụ tài chính, thuế (nếu có) liên quan đến tài sản đấu giá.
- Giao tài sản cho người trúng đấu giá đúng thời hạn sau khi hoàn tất thanh toán.
Của người tham gia đấu giá
Quyền:
- Tham gia đấu giá công khai, bình đẳng.
- Được cung cấp đầy đủ thông tin về tài sản và Quy chế đấu giá.
- Trúng đấu giá khi đưa ra mức giá hợp lệ và cao nhất (hoặc phù hợp quy chế trong từng trường hợp).
- Rút lại hồ sơ hoặc không tham gia nếu chưa đến thời điểm kết thúc đăng ký (theo quy định từng cuộc đấu giá).
Nghĩa vụ:
- Đăng ký đúng quy định và cung cấp thông tin trung thực.
- Nộp tiền đặt trước, tuân thủ Quy chế đấu giá và các quy định liên quan.
- Thanh toán đầy đủ, đúng hạn nếu trúng đấu giá.
- Nhận tài sản theo thỏa thuận và thực hiện nghĩa vụ tài chính liên quan (nếu có).
8. Những lưu ý quan trọng khi tham gia đấu giá tài sản
Đối với người tham gia đấu giá:
- Tìm hiểu kỹ tài sản: Xác minh tình trạng pháp lý, giá trị thực và hồ sơ liên quan.
- Xác định ngân sách hợp lý: Tránh bị cuốn theo tâm lý và đấu giá vượt khả năng tài chính.
- Nắm rõ quy chế đấu giá: Hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và quy định của cuộc đấu giá.
- Đề phòng rủi ro pháp lý: Cân nhắc tư vấn từ chuyên gia nếu tài sản có yếu tố phức tạp.
Đối với tổ chức đấu giá:
- Cung cấp thông tin minh bạch: Thông tin tài sản và quy trình cần rõ ràng, đầy đủ.
- Tuân thủ đúng pháp luật: Điều hành đúng quy trình, đảm bảo hợp pháp và công bằng.
- Xử lý tình huống phát sinh kịp thời: Giải quyết nhanh chóng các khiếu nại hoặc tranh chấp.
- Tăng cường ứng dụng công nghệ: Mở rộng tiếp cận và thu hút người tham gia.
Đối với người có tài sản đấu giá:
- Đảm bảo tài sản hợp pháp: Có đầy đủ giấy tờ, không bị tranh chấp.
- Cung cấp thông tin chính xác: Tránh hiểu nhầm hoặc khiếu nại sau đấu giá.
- Hợp tác với tổ chức uy tín: Ký kết hợp đồng rõ ràng, hỗ trợ bàn giao tài sản đúng hẹn.
Kết luận
Đấu giá tài sản không chỉ là một phương thức giao dịch mà còn là một công cụ pháp lý quan trọng trong nền kinh tế. Hiểu rõ các hình thức đấu giá và các quy định pháp lý hiện hành sẽ giúp các bên tham gia giảm thiểu rủi ro, tối ưu hóa cơ hội và đảm bảo quyền lợi của mình. Dù là người tham gia, tổ chức đấu giá hay người có tài sản, mỗi bên cần chuẩn bị kỹ lưỡng để thực hiện giao dịch một cách minh bạch, hiệu quả và hợp pháp.
