Tài Sản Công Là Gì? Khái Niệm, Đặc Điểm & Ví Dụ Thực Tế
Tài sản công là nguồn lực vật chất quan trọng, đóng vai trò then chốt trong hoạt động của bộ máy nhà nước và phục vụ lợi ích chung của toàn xã hội. Việc quản lý, sử dụng tài sản công hiệu quả không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và thúc đẩy phát triển bền vững. Nhằm tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm trong công tác này, Nhà nước đã ban hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành, cập nhật nhiều quy định mới phù hợp với thực tiễn hiện nay. Cùng Friday tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
1. Tài sản công là gì?
Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Đây là nguồn lực quan trọng được sử dụng để phục vụ lợi ích công cộng, phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng và hoạt động của bộ máy nhà nước.
Phân loại tài sản công:
Tài sản công được phân loại theo các nhóm chính như sau:
- Tài sản phục vụ quản lý nhà nước: Trụ sở làm việc, xe công, thiết bị chuyên dùng,…
- Tài sản phục vụ quốc phòng, an ninh: Vũ khí, trang thiết bị quân sự,…
- Tài sản hạ tầng công cộng: Đường bộ, cầu, cảng, công viên,…
- Tài sản tại đơn vị sự nghiệp công lập: Máy móc, thiết bị dùng trong giáo dục, y tế,…
- Tài sản là đất đai, tài nguyên thiên nhiên: Rừng, khoáng sản, vùng biển, vùng trời,…
- Tài sản do Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp: Vốn góp, cổ phần thuộc sở hữu nhà nước.
Mục đích và vai trò của tài sản công:
- Phục vụ lợi ích chung: Tài sản công được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của xã hội như y tế, giáo dục, giao thông,…
- Công cụ điều tiết kinh tế – xã hội: Thông qua việc phân bổ và sử dụng tài sản công, Nhà nước có thể tác động đến tăng trưởng, phát triển bền vững và an sinh xã hội.
- Đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước: Các cơ quan, đơn vị sử dụng tài sản công để thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.
- Góp phần bảo vệ an ninh, quốc phòng: Nhiều loại tài sản công phục vụ trực tiếp cho mục tiêu bảo vệ chủ quyền và an toàn quốc gia.
- Nguồn lực tài chính cho ngân sách nhà nước: Tài sản công có thể được khai thác, cho thuê, chuyển nhượng hoặc bán đấu giá để tăng thu cho ngân sách.
Xem thêm: Tài sản hình thành trong tương lai: Khái niệm và ví dụ thực tế
2. Quy định quản lý và sử dụng tài sản công
2.1. Nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công
Theo Điều 6 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, việc quản lý và sử dụng tài sản công phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Đúng thẩm quyền: Tài sản công phải được Nhà nước giao cho cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý và sử dụng đúng quy định.
- Khai thác hiệu quả, bảo vệ và bảo dưỡng: Tài sản công cần được quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả, có kế hoạch bảo dưỡng, bảo hiểm nếu cần thiết.
- Công khai, minh bạch: Việc sử dụng tài sản công phải minh bạch, chống lãng phí, phù hợp với quy hoạch và kế hoạch được phê duyệt.
- Đúng mục đích, tiết kiệm: Tài sản công phục vụ hoạt động quản lý, dịch vụ công, quốc phòng, an ninh phải dùng đúng chức năng, tiết kiệm và hiệu quả.
- Khai thác tài chính theo cơ chế thị trường: Các hoạt động khai thác tài chính từ tài sản công phải công khai, minh bạch, phù hợp với cơ chế thị trường.
- Giám sát và xử lý vi phạm: Việc sử dụng tài sản công cần được giám sát chặt chẽ, xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật.
2.2. Tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công
a. Tiêu chuẩn và định mức sử dụng
Căn cứ Điều 24 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017:
- Tiêu chuẩn, định mức là cơ sở pháp lý quy định cụ thể về chủng loại, số lượng, giá trị tài sản và đối tượng được sử dụng.
- Đây là căn cứ để lập kế hoạch, dự toán ngân sách, quản lý và xử lý tài sản công tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị.
b. Nguyên tắc ban hành tiêu chuẩn, định mức sử dụng
Việc ban hành tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công phải:
- Đúng thẩm quyền.
- Tuân thủ quy trình, thủ tục theo pháp luật.
- Phù hợp với chức năng nhiệm vụ của đơn vị, khả năng ngân sách và mức độ tự chủ tài chính.
c. Thẩm quyền ban hành tiêu chuẩn định mức
- Chính phủ: Ban hành tiêu chuẩn, định mức cho các loại tài sản công như trụ sở làm việc, xe ô tô, tài sản công ở nước ngoài.
- Thủ tướng Chính phủ: Ban hành tiêu chuẩn đối với tài sản đặc biệt trong lực lượng vũ trang, nhà ở công vụ, thiết bị máy móc phổ biến.
- Các Bộ, cơ quan ngang Bộ: Quy định cụ thể tài sản chuyên dùng trong lĩnh vực mình quản lý.
- Bộ, cơ quan trung ương: Có thể phân cấp hoặc trực tiếp quyết định tiêu chuẩn đối với tài sản chuyên dùng tại các đơn vị trực thuộc.
- Ủy ban nhân dân cấp tỉnh: Quyết định hoặc phân cấp tiêu chuẩn sử dụng tài sản công cho các cơ quan, tổ chức thuộc địa phương.
- Đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ: Được quyền quyết định tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công (trừ tài sản đặc thù).
3. Các hành vi nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng tài sản công
Theo Điều 10 của luật, các hành vi không được phép trong quản lý và sử dụng tài sản công bao gồm:
- Chiếm dụng, sử dụng trái phép: Dùng tài sản công cho mục đích cá nhân hoặc không đúng chức năng.
- Mua sắm, sử dụng sai tiêu chuẩn: Đầu tư, mua sắm vượt định mức hoặc không đúng quy trình.
- Giao tài sản sai đối tượng: Cấp tài sản cho người/đơn vị không có nhu cầu thực tế hoặc vượt tiêu chuẩn quy định.
- Tiếp nhận tài sản tặng cho sai mục đích: Sử dụng xe cộ, thiết bị được tặng không đúng quy định.
- Gây lãng phí, sử dụng sai mục đích kinh doanh: Cho thuê, liên doanh hoặc kinh doanh trái quy định.
- Hủy hoại, cố ý làm hỏng tài sản công.
- Vi phạm nghĩa vụ quản lý: Không thực hiện hoặc làm sai các quy định được giao.
- Các hành vi vi phạm pháp luật khác có liên quan.
Trong bối cảnh ngành Thuế siết chặt quản lý hóa đơn điện tử và tăng cường phòng chống gian lận thuế, đặc biệt sau khi công bố danh sách 524 doanh nghiệp rủi ro theo Công văn 1798/TCT-TTKT năm 2023, kế toán cần cẩn trọng xác minh tính hợp pháp và minh bạch của hóa đơn để tránh rủi ro và bảo vệ doanh nghiệp trước các vi phạm về thuế.
Phần mềm xử lý hóa đơn Friday tích hợp công nghệ AI hiện đại, tự động đồng bộ dữ liệu từ Tổng cục Thuế và kết nối trực tiếp với phần mềm kế toán. Công cụ này hỗ trợ kế toán phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến hóa đơn như:
- Sai lệch thông tin người bán hoặc người mua
- Ngày lập và ngày ký hóa đơn không trùng khớp
- Doanh nghiệp phát hành hóa đơn có dấu hiệu rủi ro về thuế
- Tình trạng pháp lý của doanh nghiệp (đang hoạt động hay đã ngừng hoạt động)
- Xác minh tính hợp lệ của chữ ký số trên hóa đơn
Kết luận
Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Việc quản lý tài sản công hiện nay đã được quy định chặt chẽ, rõ ràng và từng bước đổi mới theo hướng công khai, minh bạch và hiệu quả. Các quy định mới nhất không chỉ đảm bảo sử dụng tài sản đúng mục đích, tiết kiệm mà còn tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan, đơn vị. Do đó, nắm vững và thực hiện đúng các nguyên tắc, tiêu chuẩn và thẩm quyền quản lý tài sản công là yêu cầu thiết yếu trong công tác quản lý nhà nước hiện nay.Tài sản công là nguồn lực vật chất quan trọng, đóng vai trò then chốt trong hoạt động của bộ máy nhà nước và phục vụ lợi ích chung của toàn xã hội. Việc quản lý, sử dụng tài sản công hiệu quả không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và thúc đẩy phát triển bền vững. Nhằm tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm trong công tác này, Nhà nước đã ban hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành, cập nhật nhiều quy định mới phù hợp với thực tiễn hiện nay. Cùng Friday tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
1. Tài sản công là gì?
Định nghĩa:
Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Đây là nguồn lực quan trọng được sử dụng để phục vụ lợi ích công cộng, phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng và hoạt động của bộ máy nhà nước.
Phân loại tài sản công:
Tài sản công được phân loại theo các nhóm chính như sau:
- Tài sản phục vụ quản lý nhà nước: Trụ sở làm việc, xe công, thiết bị chuyên dùng,…
- Tài sản phục vụ quốc phòng, an ninh: Vũ khí, trang thiết bị quân sự,…
- Tài sản hạ tầng công cộng: Đường bộ, cầu, cảng, công viên,…
- Tài sản tại đơn vị sự nghiệp công lập: Máy móc, thiết bị dùng trong giáo dục, y tế,…
- Tài sản là đất đai, tài nguyên thiên nhiên: Rừng, khoáng sản, vùng biển, vùng trời,…
- Tài sản do Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp: Vốn góp, cổ phần thuộc sở hữu nhà nước.
Mục đích và vai trò của tài sản công:
- Phục vụ lợi ích chung: Tài sản công được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của xã hội như y tế, giáo dục, giao thông,…
- Công cụ điều tiết kinh tế – xã hội: Thông qua việc phân bổ và sử dụng tài sản công, Nhà nước có thể tác động đến tăng trưởng, phát triển bền vững và an sinh xã hội.
- Đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước: Các cơ quan, đơn vị sử dụng tài sản công để thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.
- Góp phần bảo vệ an ninh, quốc phòng: Nhiều loại tài sản công phục vụ trực tiếp cho mục tiêu bảo vệ chủ quyền và an toàn quốc gia.
- Nguồn lực tài chính cho ngân sách nhà nước: Tài sản công có thể được khai thác, cho thuê, chuyển nhượng hoặc bán đấu giá để tăng thu cho ngân sách.
Xem thêm: Tài sản hình thành trong tương lai: Khái niệm và ví dụ thực tế
2. Quy định quản lý và sử dụng tài sản công
2.1. Nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công
Theo Điều 6 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, việc quản lý và sử dụng tài sản công phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Đúng thẩm quyền: Tài sản công phải được Nhà nước giao cho cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý và sử dụng đúng quy định.
- Khai thác hiệu quả, bảo vệ và bảo dưỡng: Tài sản công cần được quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả, có kế hoạch bảo dưỡng, bảo hiểm nếu cần thiết.
- Công khai, minh bạch: Việc sử dụng tài sản công phải minh bạch, chống lãng phí, phù hợp với quy hoạch và kế hoạch được phê duyệt.
- Đúng mục đích, tiết kiệm: Tài sản công phục vụ hoạt động quản lý, dịch vụ công, quốc phòng, an ninh phải dùng đúng chức năng, tiết kiệm và hiệu quả.
- Khai thác tài chính theo cơ chế thị trường: Các hoạt động khai thác tài chính từ tài sản công phải công khai, minh bạch, phù hợp với cơ chế thị trường.
- Giám sát và xử lý vi phạm: Việc sử dụng tài sản công cần được giám sát chặt chẽ, xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật.
2.2. Tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công
a. Tiêu chuẩn và định mức sử dụng
Căn cứ Điều 24 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017:
- Tiêu chuẩn, định mức là cơ sở pháp lý quy định cụ thể về chủng loại, số lượng, giá trị tài sản và đối tượng được sử dụng.
- Đây là căn cứ để lập kế hoạch, dự toán ngân sách, quản lý và xử lý tài sản công tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị.
b. Nguyên tắc ban hành tiêu chuẩn, định mức sử dụng
Việc ban hành tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công phải:
- Đúng thẩm quyền.
- Tuân thủ quy trình, thủ tục theo pháp luật.
- Phù hợp với chức năng nhiệm vụ của đơn vị, khả năng ngân sách và mức độ tự chủ tài chính.
c. Thẩm quyền ban hành tiêu chuẩn định mức
- Chính phủ: Ban hành tiêu chuẩn, định mức cho các loại tài sản công như trụ sở làm việc, xe ô tô, tài sản công ở nước ngoài.
- Thủ tướng Chính phủ: Ban hành tiêu chuẩn đối với tài sản đặc biệt trong lực lượng vũ trang, nhà ở công vụ, thiết bị máy móc phổ biến.
- Các Bộ, cơ quan ngang Bộ: Quy định cụ thể tài sản chuyên dùng trong lĩnh vực mình quản lý.
- Bộ, cơ quan trung ương: Có thể phân cấp hoặc trực tiếp quyết định tiêu chuẩn đối với tài sản chuyên dùng tại các đơn vị trực thuộc.
- Ủy ban nhân dân cấp tỉnh: Quyết định hoặc phân cấp tiêu chuẩn sử dụng tài sản công cho các cơ quan, tổ chức thuộc địa phương.
- Đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ: Được quyền quyết định tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công (trừ tài sản đặc thù).
3. Các hành vi nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng tài sản công
Theo Điều 10 của luật, các hành vi không được phép trong quản lý và sử dụng tài sản công bao gồm:
- Chiếm dụng, sử dụng trái phép: Dùng tài sản công cho mục đích cá nhân hoặc không đúng chức năng.
- Mua sắm, sử dụng sai tiêu chuẩn: Đầu tư, mua sắm vượt định mức hoặc không đúng quy trình.
- Giao tài sản sai đối tượng: Cấp tài sản cho người/đơn vị không có nhu cầu thực tế hoặc vượt tiêu chuẩn quy định.
- Tiếp nhận tài sản tặng cho sai mục đích: Sử dụng xe cộ, thiết bị được tặng không đúng quy định.
- Gây lãng phí, sử dụng sai mục đích kinh doanh: Cho thuê, liên doanh hoặc kinh doanh trái quy định.
- Hủy hoại, cố ý làm hỏng tài sản công.
- Vi phạm nghĩa vụ quản lý: Không thực hiện hoặc làm sai các quy định được giao.
- Các hành vi vi phạm pháp luật khác có liên quan.
Trong bối cảnh ngành Thuế siết chặt quản lý hóa đơn điện tử và tăng cường phòng chống gian lận thuế, đặc biệt sau khi công bố danh sách 524 doanh nghiệp rủi ro theo Công văn 1798/TCT-TTKT năm 2023, kế toán cần cẩn trọng xác minh tính hợp pháp và minh bạch của hóa đơn để tránh rủi ro và bảo vệ doanh nghiệp trước các vi phạm về thuế.
Phần mềm xử lý hóa đơn Friday tích hợp công nghệ AI hiện đại, tự động đồng bộ dữ liệu từ Tổng cục Thuế và kết nối trực tiếp với phần mềm kế toán. Công cụ này hỗ trợ kế toán phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến hóa đơn như:
- Sai lệch thông tin người bán hoặc người mua
- Ngày lập và ngày ký hóa đơn không trùng khớp
- Doanh nghiệp phát hành hóa đơn có dấu hiệu rủi ro về thuế
- Tình trạng pháp lý của doanh nghiệp (đang hoạt động hay đã ngừng hoạt động)
- Xác minh tính hợp lệ của chữ ký số trên hóa đơn
Kết luận
Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Việc quản lý tài sản công hiện nay đã được quy định chặt chẽ, rõ ràng và từng bước đổi mới theo hướng công khai, minh bạch và hiệu quả. Các quy định mới nhất không chỉ đảm bảo sử dụng tài sản đúng mục đích, tiết kiệm mà còn tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan, đơn vị. Do đó, nắm vững và thực hiện đúng các nguyên tắc, tiêu chuẩn và thẩm quyền quản lý tài sản công là yêu cầu thiết yếu trong công tác quản lý nhà nước hiện nay.
