Tài sản nhà máy là gì? Khái niệm và phân loại chi tiết

Trong ngành sản xuất công nghiệp, tài sản nhà máy chính là nền móng tạo nên hiệu quả vận hành và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ tài sản nhà máy bao gồm những gì, được phân loại ra sao và vì sao việc ghi nhận, quản lý tài sản này lại quan trọng đến vậy? Hãy cùng Friday tìm hiểu về khái niệm, cũng như phân loại tài sản nhà máy một cách cụ thể nhất.

1. Tài sản nhà máy (Plant Assets) là gì?

Tài sản nhà máy (Plant Assets) là những tài sản cố định hữu hình được doanh nghiệp sử dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh để tạo ra doanh thu, và có thời gian sử dụng lâu dài (thường từ 1 năm trở lên).

Ví dụ về tài sản nhà máy:

• Máy móc thiết bị sản xuất
• Nhà xưởng, nhà kho
• Xe tải dùng để vận chuyển nguyên vật liệu
• Thiết bị văn phòng lớn (nếu phục vụ cho sản xuất, kinh doanh)

2. Phân loại tài sản nhà máy

Tài sản nhà máy là tài sản cố định được doanh nghiệp sử dụng cho mục đích sản xuất, kinh doanh và được chia thành hai nhóm chính:

2.1. Tài sản nhà máy là tài sản cố định hữu hình

Là những tài sản có hình thái vật chất rõ ràng, được sử dụng lâu dài và không nhằm để bán. Doanh nghiệp phân loại như sau:

Loại 1 – Nhà cửa, công trình xây dựng:

Bao gồm các công trình được xây dựng như trụ sở, nhà kho, sân bãi, hàng rào, cầu cảng, tháp nước, đường nội bộ, đường sắt, cầu đường bộ, công trình trang trí đi kèm nhà cửa…

Loại 2 – Máy móc, thiết bị:

Gồm tất cả thiết bị sản xuất, máy móc chuyên dụng, thiết bị công nghệ, giàn khoan, cần cẩu, máy đơn lẻ dùng trong hoạt động kinh doanh.

Loại 3 – Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn:

Bao gồm xe vận chuyển, tàu thuyền, máy bay, hệ thống đường ống, thiết bị điện, thiết bị thông tin, băng tải, ống dẫn khí và nước phục vụ sản xuất.

Loại 4 – Thiết bị, dụng cụ quản lý:

Là những thiết bị phục vụ công tác quản lý như máy tính, máy văn phòng, thiết bị điện tử, máy đo lường, kiểm định, chống ẩm, chống bụi…

Loại 5 – Vườn cây lâu năm và vật nuôi:

Nhóm này bao gồm:

• Vườn cây lâu năm như vườn trồng cà phê, cao su, chè, cây ăn trái hoặc các loại thảm cỏ, cây xanh được chăm sóc, khai thác trong thời gian dài để phục vụ sản xuất.
• Động vật làm việc hoặc cung cấp sản phẩm, chẳng hạn như đàn trâu, bò, ngựa, voi… được sử dụng cho mục đích lao động (kéo, vận chuyển…) hoặc khai thác sản phẩm như sữa, thịt.

Loại 6 – Tài sản hạ tầng do Nhà nước giao quản lý:

Đây là nhóm tài sản cố định có quy mô lớn, được hình thành từ nguồn vốn ngân sách nhà nước và giao cho các doanh nghiệp nhà nước quản lý hoặc khai thác. Bao gồm:

• Thiết bị và công trình phục vụ thủy lợi: Gồm máy móc, dây chuyền và các công trình như hồ chứa, đập, kênh tưới, mương tiêu, đặc biệt là các máy bơm có công suất lớn (từ 8.000 m³/giờ trở lên) và các cấu trúc đi kèm nhằm vận hành hiệu quả hệ thống này.
• Cơ sở hạ tầng tại khu công nghiệp: Bao gồm các công trình dùng chung trong khu công nghiệp như đường nội bộ, cây xanh, hệ thống chiếu sáng, thoát nước và xử lý nước thải… được đầu tư xây dựng để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất trong khu vực.
• Kết cấu hạ tầng giao thông đường sắt: Như đường ray, đường hầm, các công trình trên cao phục vụ cho đường sắt quốc gia hoặc đô thị, thuộc sở hữu công và giao cho đơn vị chức năng khai thác

Loại 7 – Tài sản cố định khác:

Bao gồm các tài sản hữu hình khác chưa thuộc các loại trên nhưng vẫn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Xem thêm: Tài sản cố định hữu hình là gì? Phân loại, hạch toán và quy định chi tiết

2.2. Tài sản nhà máy là tài sản cố định vô hình

Là những tài sản không có hình dạng vật chất nhưng mang lại giá trị sử dụng lâu dài cho doanh nghiệp, bao gồm:

• Quyền sử dụng đất theo quy định pháp luật: Là quyền được Nhà nước giao hoặc cho thuê đất trong một thời gian nhất định để doanh nghiệp khai thác cho các mục tiêu như xây dựng nhà xưởng, phát triển dự án hoặc mở rộng sản xuất. Nội dung này nằm trong điểm đ, khoản 2, Điều 4 của Thông tư 45/2013/TT-BTC.
• Giấy phép, quyền phát hành: Cho phép doanh nghiệp phát hành các loại chứng khoán (như cổ phiếu, trái phiếu…) ra thị trường để kêu gọi nguồn vốn từ nhà đầu tư công chúng một cách hợp pháp và độc quyền
• Sáng chế, phát minh, thiết kế công nghiệp: Là tài sản trí tuệ thể hiện qua những ý tưởng, công nghệ, hoặc giải pháp kỹ thuật mang tính mới và sáng tạo, đã được cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận bảo hộ.
• Bản quyền tác phẩm (văn học, nghệ thuật, khoa học…): Bao gồm các nội dung do con người sáng tạo như sách, bài nghiên cứu, tranh vẽ, tiểu thuyết hoặc tài liệu khoa học – mang giá trị về mặt tinh thần và kinh tế.
• Sản phẩm sáng tạo như bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng: Các sản phẩm nội dung đã được ghi lại bằng hình ảnh hoặc âm thanh, phát qua các phương tiện truyền thông đại chúng như truyền hình, đài phát thanh, nền tảng số…
• Chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu, tên thương mại: Bao gồm các yếu tố nhận diện như tên gọi xuất xứ địa lý, biểu tượng thương hiệu, logo hoặc tên doanh nghiệp – được sử dụng để phân biệt sản phẩm, dịch vụ trên thị trường và tạo uy tín cho doanh nghiệp
• Giống cây trồng, vật liệu nhân giống: Là quyền sở hữu đối với các giống cây trồng mới hoặc vật liệu lai tạo do doanh nghiệp phát triển, có khả năng ứng dụng trong nông nghiệp và được pháp luật công nhận, bảo hộ
• Bí mật kinh doanh và thiết kế mạch tích hợp: Là quyền sở hữu đối với các giống cây trồng mới hoặc vật liệu lai tạo do doanh nghiệp phát triển, có khả năng ứng dụng trong nông nghiệp và được pháp luật công nhận, bảo hộ.

Xem thêm: Tài sản cố định vô hình là gì? Xác định, phân loại và hạch toán

3. Điều kiện ghi nhận tài sản cố định

Theo Thông tư 45/2013/TT-BTC, một tài sản chỉ được ghi nhận là tài sản cố định khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

• Mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai: Doanh nghiệp phải có cơ sở chắc chắn rằng tài sản sẽ đóng góp vào hoạt động sản xuất, kinh doanh và tạo ra lợi ích kinh tế trong thời gian tới.
• Có thời gian sử dụng dài hạn: Tài sản cần được sử dụng trong nhiều kỳ kế toán, với thời gian sử dụng dự kiến từ trên 1 năm trở lên.
• Giá trị đáng kể và được xác định rõ ràng: Tài sản phải có nguyên giá từ 30 triệu đồng trở lên và giá trị này phải được xác định một cách đáng tin cậy.
• Đầy đủ hồ sơ pháp lý: Việc ghi nhận tài sản cần có đầy đủ giấy tờ chứng minh nguồn gốc, quyền sở hữu, hóa đơn chứng từ hợp lệ theo quy định.
• Thuộc quyền sở hữu hoặc thuê tài chính: Tài sản phải thuộc quyền sở hữu hợp pháp của doanh nghiệp, hoặc là tài sản thuê theo hình thức thuê tài chính, tức là doanh nghiệp có quyền kiểm soát và sử dụng trong thời gian dài.
• Có thể sử dụng độc lập hoặc theo hệ thống: Tài sản có thể là một vật thể riêng biệt hoặc là một phần trong hệ thống tài sản lớn hơn, mà các bộ phận kết nối với nhau để thực hiện chức năng chung.

Kết luận

Tóm lại, tài sản nhà máy là nền tảng không thể thiếu trong hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm cả tài sản hữu hình như nhà xưởng, máy móc và tài sản vô hình như quyền sử dụng đất hay phần mềm. Việc phân loại đúng, ghi nhận đầy đủ và quản lý hiệu quả những tài sản này sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, kiểm soát hao mòn và tăng tính chủ động trong đầu tư. Để đơn giản hóa quá trình này, nhiều doanh nghiệp hiện nay đang lựa chọn các phần mềm quản lý tài sản như Friday, hỗ trợ theo dõi toàn bộ vòng đời tài sản – từ ghi nhận, phân loại đến kiểm kê và khấu hao – một cách chính xác, minh bạch và tiết kiệm thời gian. Đây chính là giải pháp hiện đại giúp doanh nghiệp nắm bắt toàn diện sức khỏe tài sản, hướng đến vận hành thông minh và phát triển bền vững.